İsyankar bir duruşla başladığı hayatına, sosyal medyanın etkisiyle markaların ticari ataşesi olarak devam eden murallar; günümüz paylaşım ihtiyacını karşılayan önemli sanat araçlarından bir tanesi. Duvar sanatı, küresel adıyla murallar, deneyim tanımını bir başka boyuta taşıyor.
Vandalizmden markalaşmaya giden yolda sosyal medya etkisiyle birer Instagram müzesine dönüşen mural sanatına ve Türkiye'de geldiği noktaya göz atalım.
Mikro çapta bir Bilbao etkisi yaratarak unutulmaya yüz tutmuş semtleri şehrin en popüler deneyim lokasyonuna dönüştürmeyi başarıyor.
Boş duvarlara çizdikleriyle sanatın muhalif çizgisinde duran murallar nasıl oldu da ticari sanat pazarının sevgilisi oldu? Cevabı aslında hepimizin cebinde: Instagram. Sosyal medyanın önlenemez yükselişi ile son on yılda deneyim anlayışımızda büyük değişiklikler oldu. Z kuşağını etkisi altına alan “çek-paylaş-etiketle” yarışı önceki jenerasyonları da etkiledi. Daha çok “deneyim” arayan ve bunu herkesle paylaşmak isteyen insanlara dönüşüverdik. Bu durum modern sanata yaklaşımımızda da hatrı sayılır değişikliklere sebep oldu. Grafitiyle başlayan sokak sanatları, günümüzde birçok müzedeki eserden daha çok ses getirmekte ve insanları etkilemekte.
Bunun önemli nedenlerinden biri ise sokak sanatının sadece belirli bir kanvas içerisinde sınırlanmaması. Murallar, bulundukları sokak hatta şehir ile bağlantı kurabilen özel sanat çalışmalarıdır. Statik bir sanat olmanın çok ötesinde bulunduğu ortam ile ilişki kurar. Öyle ki günümüzde sanat platformları ve belediyeler tarafından desteklenen sokak sanatı çalışmalarının yapılışının izlenmesi de interaktif bir sanat eylemine dönüşmüş durumda. Duvar resimlerinden performatif sanata giden bu dönüşüm sürecinde sosyal medyanın ve paylaşım çılgınlığının etkisi yadsınamaz. Sokak sanatındaki bu radikal dönüşüm ile semtler hatta şehirler birer açık hava deneyim müzesine dönüşmekte. Dört duvar arasındaki müze deneyiminin yerini kentsel sanat deneyiminin aldığı bu dönem için muralların altın çağı diyebiliriz.
Sosyal medyanın hayatımıza yeni deneyimler katması, mural gibi bir çizim eyleminin kentsel ölçekte sonuçlar doğurmasına yol açıyor. Bunun en önemli örneği Los Angeles. Mural sanatı için tarihi öneme sahip olan şehir son yıllarda ünlü sokak sanatı sanatçılarının çalışmalarının önünde poz vermek isteyen turistlerle dolup taşıyor.
Murallar şehirde adeta küçük çaplı bir Bilboa etkisi yaratmış durumda. Hollywood ve Universal Studios’un bile pabucunu dama atan bu paylaşım çılgınlığı markaların da dikkatinden kaçmadı. Paul Smith’in Abbot Kinney bulvarındaki mağazasının pembe renkli duvarının kendine özel hahtagi bile var. Şehirleri deneyim müzelerine dönüştüren muralları dünyanın dört bir yanında görmek mümkün. Berlin, Melburn, Londra gibi şehirlerin yanı sıra Tiflis, Belgrad, Beyrut gibi şehirler de artık mural-sever Instagrammerların odak noktasında.
Karaköy’ün dönüşüm geçirmesi ve *Mural İstanbul Festival’in hayata geçmesiyle birlikte İstanbul da bu şehirler arasındaki yerini almaya başladı. Yeldeğirmeni semti Kadıköy Belediyesi ve Mural İstanbul Festival ortaklığı ile gerçek anlamda bir açık hava Instagram müzesine dönüştü. Sadece bu duvar sanatlarını görmek için her gün onlarca insan semte akın ediyor. Muralların vandalizmden markaların peşinden koştuğu birer deneyim eylemine dönüştüğü günümüzde, sosyal medya ile kalkınan şehirler için bu durum sürdürülebilir mi gelecek yıllarda göreceğiz.
*Mural İstanbul Festival: İlk kez 2012 yılında Kadıköy’de düzenlenen festival 7 sene boyunca Kadıköy Belediyesi iş birliğiyle gerçekleşti ve Kadıköy’ü muralları için ziyaretçi akınına uğratan bir bölgeye dönüştürdü. 2019 yılında Kadıköy Belediyesi’nin Mural İstanbul Festivali’ni yedi senedir birlikte çalışarak 34 sanat eserine imza atan Mural İstanbul ekibine danışmadan sahiplenerek belediyenin bir projesi gibi sunması ve 4 sene önce yapılan ve yıpranmamış sanat eserleri üzerine mural yapılması planlanması üzerine festivalde büyük bir kriz yaşanmıştı.
Mural İstanbul kapsamında Kadıköy'de yapılan murallardan birkaç tanesini sizler için derledik. Lonac, M-CITY, Fintan Magee, Artez, Daniel Chazme imzalı murallar ve çok daha fazlasına Mural İstanbul Instagram hesabından ulaşabilirsiniz.